Wazektomia
Męska antykoncepcja, czyli co powinieneś wiedzieć o wazektomii?
Wazektomia jest najskuteczniejszą, najtrwalszą i relatywnie najtańszą metodą męskiej antykoncepcji
Zabieg wazektomii polega ona na obustronnym usunięciu niewielkiej części nasieniowodu, zamknięciu i/ub koagulacji jego obu końców (lub jednego) wraz z umieszczeniem tkanki pomiędzy jego końcami w celu zapobiegnięcia ich ponownego połączenia (rekanalizacji). Nie ma żadnych dowodów naukowych na to, że wazektomia powoduje jakiekolwiek długoterminowe ryzyko dla zdrowia (np. powstanie raka jądra, raka prostaty).
Oznacza to, że w wyniku zabiegu, mężczyzna zostanie wysterylizowany (brak plemników w nasieniu), a nie wykastrowany (brak jąder).
Jądra nadal będą produkować plemniki, które po pewnym czasie będą wchłaniane przez organizm z jąder, najądrzy i dystalnej części nasieniowodu.
Wazektomia powinna być traktowana jako metoda „nieodwracalna”, dlatego mężczyźni podejmujący się wazektomii powinni być w pełni i całkowicie przekonani o zakończeniu planów rozrodczych.
Odwrócenie wazektomii (operacyjne udrożnienie nasieniowodów) jest możliwe, ale nigdy stuprocentowo pewne, a szansa na sukces zmniejsza się wraz z czasem od wazektomii.
W naszej klinice, każdemu pacjentowi, który planuje poddać się zabiegowi wazektomii zalecamy skorzystanie z banku nasienia przed zabiegiem, niemniej jest jest to już indywidualna decyzja mężczyzny.
Wazektomia jest obecnie najpopularniejszą formą męskiej antykoncepcji
Istnieją tylko dwie formy kontroli urodzeń, które mężczyzna może stosować: prezerwatywa i wazektomia.
W przypadku mężczyzn, którzy zakończyli plany rodzinne i nie chcą stosować prezerwatywy (aspekty fizyczne, psychologiczne, kulturowe lub inne), bądź nie umieją stosować ich prawidłowo, jedyną pewną opcją antykoncepcji jest wazektomia.
Wazektomia powoduje również, że partnerka nie musi brać na siebie ciężaru i skutków antykoncepcji hormonalnej, która nie jest obojętna dla organizmu kobiety, a w niektórych przypadkach zdrowotnych jest całkowicie przeciwskazana.
Wazektomia nie prowadzi do całkowitej utraty płodności - pod pewnymi warunkami możliwe jest jej przywrócenie, ale mimo wszystko przed zabiegiem rekomendowane jest zamrożenie plemników. Bankowanie nasienia nie jest obowiązkowe (ale zalecane!), a decyzję o nim podejmuje samodzielnie mężczyzna poddający się wazektomii.
Skuteczność zabiegu, czyli płodność po wazektomii
Pacjent nie jest bezpłodny bezpośrednio po zabiegu wazektomii, ponieważ plemniki mogły już przedostać się w drogach nasiennych powyżej miejsca, w którym podwiązywane są nasieniowody.
Plemniki powinny być usunięte na drodze normalnej ejakulacji (wytrysku). Średnio potrzeba na to od 20 do 30 ejakulacji (wytrysków).
Po minimum 12 tygodniach od wazektomii (np. 12 i 14 tygodni po zabiegu) należy wykonać dwukrotnie badanie nasienia. Można przed badaniem zaznaczyć w laboratorium, że jest to badanie kontrolne po wazektomii – w niektórych placówkach może ono być tańsze i szybsze, niż standardowe badanie ogólne nasienia.
Dopiero, jeśli w obu przypadkach stwierdzona zostanie azoospermia (brak plemników w nasieniu), oznacza to, że jesteś bezpłodny (wysterylizowany).
Pamiętaj, żeby do czasu laboratoryjnego potwierdzenia oczyszczenia dróg wyprowadzających nasienie ze wszystkich plemników stosować alternatywną metodę antykoncepcji, czyli prezerwatywy (które chronią Cię też przed chorobami przenoszonymi drogą płciową).
Możliwość odwrócenia wazektomii, jeśli mężczyzna zmieni zdanie
Możliwe jest mikrochirurgiczne odtworzenie ciągłości nasieniowodów i ich zespolenie (wazowazostomia) lub zespolenie końca sterczowego nasieniowodu z najądrzem (wazoepididymostomia). Efektem tego zabiegu jest zwykle powrót obecności plemników w nasieniu (wytrysku) i możliwość osiągnięcia spontanicznej ciąży.
Skuteczność tych zabiegów nie jest jednak 100-procentowa i mimo usilnych prób, odzyskanie pełnej płodności może być niemożliwe. Szanse na powodzenie udrożnienia nasieniowodów zmniejszają się wraz z czasem od wazektomii. Warto podkreślić, że rewazektomia może być skuteczna (obecność plemników w ejakulacie), ale jakość nasienia może być zbyt słaba do szybkiego i skutecznego zajścia w ciążę. Wówczas postępowanie terapeutyczne jest takie samo jak z mężczyzną starającym się o potomstwo, ale mającym obniżone parametry nasienia.
W przypadku niepowodzenia odwrócenia wazektomii, możliwe jest pobranie plemników bezpośrednio z jądra lub najądrza poprzez biopsję i wykorzystanie ich w procedurze in-vitro. Niestety, także ta metoda nie daje pewności posiadania potomstwa.
Biorąc pod uwagę powyższe, podejmując decyzję o wazektomii, należy traktować ją jako metodę nieodwracalną.
Wazektomia a libido, wytrysk i orgazm
Zabieg nie ma wpływu na Twoje libido, ponieważ nie rodzi skutków na wytwarzanie i poziom hormonów płciowych (np. testosteronu). W Twoich jądrach nadal produkowany jest testosteron odpowiedzialny m.in. za popęd seksualny (libido). Poza tym pamiętaj, że Twoje libido jest efektem nie tylko poziomu testosteronu, ale ma na niego wpływ wiele różnych czynników organicznych i psychologicznych.
Niektórzy mężczyźni informują o większej satysfakcji z życia seksualnego po wazektomii, ponieważ pozbywają się psychologicznych blokad wynikających ze strachu przed nieplanowaną ciążą. Aktywność seksualna po wazektomii może być częstsza i bardziej spontaniczna.
Wazektomia pozostaje bez wpływu na Twój wytrysk, tj. czy możesz go uzyskać, czy nie i w jakim czasie. Wazektomia nie ma większego wpływu również na objętość ejakulatu (pamiętaj, że większość objętości Twojego ejakulatu pochodzi z gruczołu krokowego i pęcherzyków nasiennych). Brak plemników nie wpływa na konsystencję Twojego nasienia.
Ejakulacje, które będziesz mieć po zabiegu wazektomii nie powinny powodować bólu ani dyskomfortu, pod warunkiem, że proces rekonwalescencji zakończył się prawidłowo.
Wazektomia nie wpływa ani na układ nerwowy, mięśniowy, ani układ krążenia, czyli struktury zaangażowane w możliwość osiągnięcia orgazmu i jego poziom. Mężczyźni przyznają, że odczuwają go tak samo, jak przed zabiegiem.
Wazektomia, czyli zabieg który jest prosty...W teorii
Z perspektywy kliniki, w której wykonujemy rewazektomię (tj. odwrócenie skutków wazektomii), dostrzegamy problem wycięcia lub trwałego uszkodzenia (np. koagulacją) zbyt długiego odcinka nasieniowodu, co powoduje duży problem w późniejszym mikrochirurgicznym połączeniu nasieniowodów (rewazektomii).
Najlepiej, jeśli zabieg wykonywany jest przez urologa-chirurga, który ma duże doświadczenie również w rewazektomiach, ponieważ wykonując wazektomię, zabezpiecza już możliwość odwrócenia tego zabiegu.
W Polsce, nadal niewielu urologów wykonuje zabieg rewazektomii, stąd nadal zdarzają się przypadki niewłaściwego podejścia do wykonania samej wazektomii, która jest wykonywana już przez dość znaczną liczbę urologów.
Techniki wykonania wazektomii
Istnieje kilka sposobów znieczulenia do wazektomii i oraz kilka technik chirurgicznych wykonania samego zabiegu, niektóre techniki można łączyć, a niektóre się wykluczają.
Jedną z technik jest “no scalpel, no needle technique”, czyli wykonanie wazektomii bez użycia igieł i skalpela chirurgicznego
Oznacza to znieczulenie przy pomocy specjalnego aplikatora, który podaje znieczulenie na samą skórę, zamiast nacięcia skóra jest rozwarstwiona ostrokończystym narzędziem, a po zabiegu rana nie jest zaszywana tylko pozostawiona na samowygojenie. Technika ta jest dedykowana dla mężczyzn panicznie bojących się igły lub skalpela, którzy nie poddaliby się zabiegowi wazektomii z użyciem igieł do znieczulenia i szycia oraz noża do przecięcia skóry. Ale użycie igły do znieczulenia pozwala na znieczulenie nie tylko miejsca nacięcia, ale także całego powrózka nasiennego, co zmniejsza ryzyko bólu w czasie i po zabiegu. Użycie noża do przecięcia skóry daje gładką linię rany, która szybko może się zagoić, zaś założenie 1-2 szwów szybkowchłanialnych zwiększa pewność zamknięcia rany i zapobiegnięcia infekcji tkanek podskórnych.
Inna techniką jest metoda polegająca na pozostawieniu otwartego końca jądrowego nasieniowodu, pozwalając tym na wypływ plemników z najądrza do tkanek okołojądrowych moszny
Argumentem za tą techniką jest profilaktyka przewlekłego bólu po wazektomii na tle obrzmiałego i powiększonego najądrza, ale zwiększa ona ryzyko powstania ziarniniaka nasiennego w okolicy ujścia otwartego nasieniowodu.
W naszej klinice, każdy urolog / androlog może wykonywać zabieg wazektomii w różnych technikach. Zapytaj swojego lekarza prowadzącego jaka technika będzie najlepsza dla Ciebie
Czy są przeciwwskazania do wazektomii?
Zgodnie z zaleceniami, nie powinno się stosować wazektomii jako metody antykoncepcji w czasie ciąży partnerki i w pierwszych 6 miesiącach po porodzie. Wazektomia nie jest także zabiegiem rekomendowanym dla mężczyzn, którzy nie posiadają jeszcze potomstwa.
Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, czy jest to dla Ciebie odpowiednia forma antykoncepcji, nie powinieneś poddawać się temu zabiegowi. Przed wykonaniem zabiegu zawsze porozmawiaj z urologiem-chirurgiem, który będzie wykonywać zabieg.
Powinieneś otrzymać informacje nie tylko o samym zabiegu, ale o ryzyku związanym z jego późniejszym odwróceniem (rewazektomia), a także zaleceniami dotyczącymi zabezpieczenia Twojej płodności przed zabiegiem (bankowanie nasienia).
W jakim znieczuleniu jest wykonywany zabieg wazektomii?
W 99,9% przypadkach, zabieg jest wykonywany w znieczuleniu miejscowym.
Narkoza ogólna jest stosowana u pacjentów, u których wyniki badań przedoperacyjnych sugerują, że izolacja nasieniowodów będzie dość trudna, oraz u tych, u których sedacja doustna bądź dożylna może nie być wystarczająca dla dobrego samopoczucia (Pacjent odczuwa bardzo silny stres na samą myśl o interwencji chirurgicznej w znieczuleniu miejscowym).
Jeśli są wskazania do przeprowadzenia wazektomii w znieczuleniu ogólnym, wówczas do ceny zabiegu zostaną doliczone koszty znieczulenia (o całkowitej cenie zabiegu poinformuje Cię zespół rejestracji medycznej kliniki).
Jak przygotować się do wazektomii?
Przed zabiegiem otrzymasz bardzo szczegółowe informacje wyjaśniające, jak przygotować się do wazektomii.
Zostaniesz poproszony o:
- ogolenie jąder na kilka dni przed zabiegiem – otrzymasz instrukcję od zespołu;
- wzięcie prysznica lub kąpieli rano w dniu wazektomii,
- założenie lub przyniesienie obcisłej bielizny w dniu zabiegu.
Jak wygląda wazektomia w znieczuleniu miejscowym?
| Podanie znieczulenia miejscowego (w dwóch miejscach) może być lekko nieprzyjemne (ukłucia igłą mogą być odczuwalne podobnie jak np. ukłucie osy/pszczoły). Kiedy znieczulenie miejscowe zaczyna działać, skóra w miejscu zabiegu jest drętwa i pozbawiona czucia bólu lub czucia ostrych przedmiotów. Nadal będzie zachowane czucie dotyku lub pociągania, zimna lub ciepła. Gdy urolog-chirurg chwyta nasieniowód, pacjent może odczuwać niewielki dyskomfort. To może spowodować uczucie oszołomienia, spocenia lub lekkich zawrotów głowy, ale objawy te powinny szybko ustąpić. Do zaszycia skóry używane są szwy wchłanialne, które powinny wchłonąć się w ciągu 3-4 tygodni. |  W trakcie zabiegu |  Po zabiegu |
Ile dni po zabiegu mogę zacząć uprawiać seks / masturbować się?
Co do zasady, od zabiegu powinno upłynąć ok. 7 dni, żeby powrócić do aktywności seksualnej. Warunkiem jest całkowite zagojenie się rany. Jeśli gojenie rany przebiega prawidłowo i nie ma żadnych powikłań to po tygodniu można powrócić do pełnej aktywności fizycznej i seksualnej.
Czy po wazektomii używać prezerwatywy?
Do czasu wyników drugiego badania nasienia konieczne jest stosowanie alternatywnej metody antykoncepcji (np. prezerwatywa)! W tym okresie (od zabiegu do potwierdzenia azoospermii w 2 badaniach nasienia) nie wolno polegać na wazektomii jako metodzie antykoncepcji.
Poza tym pamiętaj, że wazektomia jest skuteczną formą kontroli urodzeń, ale nie ochroni Ciebie ani Twojego partnera przed chorobami przenoszonymi drogą płciową (chlamydia, HIV/AIDS, HPV, etc.). Z tego powodu, jeśli istnieje ryzyko zakażenia chorobą przenoszoną drogą płciową, należy stosować inne formy ochrony, takie jak prezerwatywy — nawet po wazektomii.
Czy tuż po wazektomii, muszę w jakiś szczególny sposób dbać o genitalia?
Tak, przez pierwszy tydzień po operacji wskazane jest, abyś nosił ciasną bieliznę (suspensorium). Celem takiego działania jest zmniejszenie obrzęku operowanej okolicy oraz zmniejszenie ryzyka powstania krwiaka moszny w okresie rekonwalescencji.
Czy palenie ma wpływ na możliwość wykonania wazektomii albo ryzyko powikłań?
Choć palenie nie jest bezpośrednim przeciwwskazaniem do wykonania wazektomii, jego kontynuacja może zwiększać ryzyko powikłań (np. utrudnione gojenie, krwiak moszny) oraz wydłużyć czas rekonwalescencji.
Zasadniczo, pamiętaj, że palenie ma wyłącznie szkodliwy wpływ m.in. na Twój układ odpornościowy (np. organizm gorzej radzi sobie z potencjalnymi infekcjami) oraz układ krwionośny (nikotyna zwęża naczynia krwionośne i utrudnia przepływ krwi do tkanek, co może mieć wpływ i na sam zabieg, jak i rekonwalescencję). U palaczy, niezależnie od rodzaju zabiegu występuje wyższe ryzyko powikłań, takich jak krwiaki czy zakażenia pooperacyjne ran.
Diametralne ograniczenie palenia przed zabiegiem oraz w okresie okresu rekonwalescencji zalecane jest, by zmniejszyć ryzyko infekcji i wspomóc organizm w powrocie do stanu pierwotnego.
O czym powinienem pamiętać przed zabiegiem?
Przed zabiegiem, pamiętaj, żeby poinformować lekarza lub zespół kliniki, jeśli:
- masz wszczepione ciała obce (stenty, protezy stawów, rozrusznik serca, sztuczną zastawkę serca, grafty naczyniowe, itp.),
- przyjmujesz leki rozrzedzające krew (np. warfarynę, aspirynę, klopidogrel/ plavix, acenokumarol, itd.),
- przebyłeś lub jesteś w trakcie infekcji MRSA (metycylinooporny gronkowiec złocisty),
- jesteś aktualnie chory lub źle się czujesz, masz katar/ kaszel / podwyższoną temperaturę ciała lub inne objawy infekcji.
Jakie jest najbardziej uciążliwe powikłanie po wazektomii?
Skutkiem ubocznym wazektomii może być przewlekły ból jąder (ang. PVPS - post-vasectomy pain syndrome). Przyczyną tego bólu mogą być obrzęki i krwiaki w miejscu wazektomii, zarniniak nasienny (w metodzie kanadyjskiej z pozostawieniem otwartego końca jądrowego), zapalenie lub powiększenie zastoinowe najądrza, podrażnienie nerwów przez szew lub klipsy, ale często etiologia może nie być w pełni oczywista.
Przewlekły ból jąder jest zwykle leczony lekami przeciwzapalnymi lub przeciwbólowymi, a całość postępowania leczenia bólu jąder po wazektomii ujęta jest w algorytmy terapeutyczne. U niektórych osób może być konieczna operacja w celu usunięcia powstałego stanu zapalnego / ziarniniaka, przecięcia nerwów w powrózku nasiennym, które powodują ból (zabieg denerwacji mikrochirurgicznej jądra), ponownego połączenia nasieniowodu (wazowazostomia), a w skrajnych sytuacjach nawet usunięcie bolącego najądrza (epididymektomia) lub jądra (orchidektomia).
Czy po zabiegu mogą wystąpić jakieś dolegliwości?
Dolegliwości mogą wystąpić po każdym zabiegu, również po wazektomii.
W większości dolegliwości ustępują same lub są odwracalne, jednak nie dzieje się tak we wszystkich przypadkach. Poniżej znajdziesz listę dolegliwości najczęściej występujących po zabiegu na podstawie dostępnych źródeł medycznych:
- obrzęk moszny, krwiaki/siniaki na skórze z możliwym wyciekiem czystego, żółtego płyny z rany w ciągu kilku dni po zabiegu (statystycznie: prawie wszyscy pacjenci);
- krew w nasieniu w pierwszych kilku wytryskach po zabiegu (statystycznie: pomiędzy 1 na 2 a 1 na 10 pacjentów);
- dokuczliwy, przewlekły ból jądra/jąder, na tyle kłopotliwy, że może mieć wpływ na typową codzienną aktywność (statystycznie: pomiędzy 1 na 10 a 1 na 100 pacjentów);
- znaczny krwiak i obrzęk moszny wymagający chirurgicznej rewizji i drenażu; zapalenie i/lub infekcja najądrza i jądra (statystycznie: pomiędzy 1 na 10 a 1 na 50 pacjentów);
- wczesne niepowodzenie (badanie nasienia po zabiegu wykazuje przetrwałe żywe plemniki), więc pacjent nie jest bezpłodny (średnio 1 na 250 pacjentów);
- późne niepowodzenie (rekanalizacja, czyli ponowne połączenie się światła nasieniowodów, mimo początkowych negatywnych wyników badania nasienia) skutkujące płodnością i możliwą ciążą w późniejszym okresie (średnio 1 na 2000 pacjentów).
Nasilenie poszczególnych dolegliwości różni się u poszczególnych pacjentów.
W przypadku jakichkolwiek pytań lub wątpliwości dotyczących dolegliwości po zabiegu oraz ryzyka należy skonsultować się z urologiem-chirurgiem.
Czego mogę się spodziewać po powrocie do domu
Znieczulenie miejscowe przestanie działać po ok. 0,5 - 3 godzinach po zabiegu.
Jeśli pacjent nie chce dopuścić do ewentualnego dyskomfortu i bólu może przyjąć ogólnodostępne leki przeciwbólowe (paracetamol, ibuprofen) zanim ustąpi działanie znieczulenia miejscowego. Jednak zdecydowana większość pacjentów obywa się całkowicie bez środków przeciwbólowych, gdyż nasilenie dolegliwości po zabiegu jest minimalne i nie wymaga leczenia. Leki przeciwbólowe można brać w pierwszych kilku dniach po zabiegu, jeśli pacjent odczuwa dyskomfort istotnie wpływający na codzienne funkcjonowanie. Można również stosować zimne okłady żelowe, żeby zredukować uczucie bólu (należy owinąć wkład żelowy w cienki ręcznik - nie stosować bezpośrednio na skórę).
Jeśli dolegliwości będą się utrzymywać lub zwiększać, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Moszna może być obrzęknięta i posiniaczona przez kilka dni. By zredukować obrzęki i siniaki wskazane jest trzymanie moszny „wysoko”, tzn. noszenie suspensorium lub ciasnej bielizny i unikanie swobodnego zwisania moszny.
Szwy skórne są wchłanialne i nie trzeba ich zdejmować. Zwykle rozpuszczają się i spadają same w ciągu 3-4 tygodni. Nie ma powodów do niepokoju, jeśli w niektórych przypadkach zajmie to trochę dłużej.
Jeśli chirurg uzna za wskazane, może zalecić przyjmowanie antybiotyku, mającego na celu zmniejszenie ryzyka rozwinięcia się ewentualnej infekcji.
Pacjent zostanie poinformowany o kontrolnych wizytach po zabiegu i koniecznych badaniach nasienia po wazektomii.
W razie pytań dotyczących okresu rekonwalescencji po zabiegu, należy spytać o to lekarza przed zabiegiem.
Należy unikać dźwigania i ciężkiego wysiłku przez kilka dni po zabiegu.
Czy po wazektomii można zajść w ciążę?
W literaturze medycznej zostały opisane bardzo rzadkie przypadki ciąży po wazektomii, nawet jeśli badanie nasienia nie wykazało plemników.
Odsetek późnych niepowodzeń z powodu rekanalizacji nasieniowodów wynosi 0,05% (zdarza się u 1 na 2000 mężczyzn) i najczęściej wynika z urazów, stanów zapalnych lub operacji w obrębie miejsca, gdzie była wazektomia.
Czy wazektomia wpływa na ryzyko raka jądra lub prostaty u mężczyzny?
Jest to jeden z często powtarzanych mitów na temat zabiegu wazektomii.
Pod kątem medycznym należy go zakwalifikować jako totalną bzdurę, która nie ma uzasadnienia w aktualnej wiedzy medycznej. Obserwujemy, że w dzisiejszych czasach jest to mit powielany głównie w środowisku osób bez jakiegokolwiek wykształcenia medycznego, bądź osoby spoza dziedziny urologii i andrologii, które powielają szkodliwe informacje.