Strona główna | Nasza oferta | Zdrowie seksualne i psychiczne | Diagnostyka dysforii płciowej

Diagnostyka dysforii płciowej

Dysforia płciowa – czym jest i jak ją rozumieć?

Dysforia płciowa to pojęcie, które coraz częściej pojawia się w mediach, debatach społecznych i prywatnych rozmowach – zwykle w kontekście osób transpłciowych i niebinarnych. Czym właściwie jest dysforia? Jak wpływa na codzienne życie? Czy zawsze oznacza chęć przejścia tranzycji? I co na ten temat mówią oficjalne klasyfikacje medyczne?

Najprościej mówiąc, dysforia płciowa to uczucie dyskomfortu lub cierpienia związanego z niezgodnością między doświadczaną (odczuwaną) a przypisaną przy urodzeniu płcią.

Może dotyczyć ciała, imienia, zaimków, roli społecznej, a także sposobu, w jaki jesteśmy postrzegani przez innych.

Nie jest to to samo co bycie osobą transpłciową – nie każda osoba trans doświadcza dysforii i nie każda osoba z dysforią identyfikuje się jako osoba trans.

DSM-5 (Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne)

W DSM-5 wprowadzono termin „gender dysphoria”, co było ważnym odejściem od wcześniejszego, stygmatyzującego określenia „zaburzenia tożsamości płciowej”. Dysforia płciowa jest tu traktowana nie jako „zaburzenie tożsamości”, lecz jako reakcja na brak zgodności między płcią przypisaną a odczuwaną.

Kryteria diagnostyczne (dla osób dorosłych) obejmują m.in.:

silne pragnienie bycia traktowanym jak osoba innej płci,
dyskomfort związany z cechami płciowymi (np. piersiami, głosem, genitaliami),
chęć pozbycia się cech przypisanej płci lub nabycia cech odczuwanej,
poczucie istotnego cierpienia lub trudności w codziennym funkcjonowaniu przez co najmniej 6 miesięcy.

ICD-10 (Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych)

W klasyfikacji ICD-10 dysforia płciowa mieści się pod kategorią „transseksualizm” (F64.0), co dziś budzi spore kontrowersje. Podejście to jest uważane za przestarzałe i bardziej patologizujące – zakłada, że osoba musi chcieć całkowicie zmienić ciało i funkcjonować zgodnie z inną płcią (żeńską lub męską). Nie uwzględnia złożoności tożsamości płciowej ani spektrum osób niebinarnych.

ICD-11 (Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych, wersja obowiązująca od 2022 r.)

ICD-11 robi ważny krok w stronę depatologizacji. Wprowadza termin „gender incongruence” (niezgodność płciowa) i usuwa diagnozę z działu „zaburzeń psychicznych”, przenosząc ją do kategorii „zdrowie seksualne”.

To podejście lepiej oddaje rzeczywistość wielu osób – to nie „tożsamość” jest problemem, ale cierpienie wynikające z braku zgodności między tożsamością płciową a ciałem czy społecznymi oczekiwaniami.

Jak wygląda wsparcie dla osób doświadczających dysforii?

Dla wielu osób pomocne mogą być:

psychoterapia afirmująca tożsamość płciową,
konsultacje seksuologiczne lub psychologiczne w kierunku diagnozy niezgodności płciowej i stworzenia opinii (np. przy staraniu się o tranzycję medyczną),
społeczna tranzycja – zmiana imienia, zaimków, stylu ubierania się,
interwencje medyczne – jak terapia hormonalna czy operacje chirurgiczne,
wsparcie społeczności osób trans i niebinarnych.

Diagnostyką dysforii zajmują się specjaliści, dlatego jeśli zauważysz jakichkolwiek objawy mogących wskazywać na dysforię płciową, warto skonsultować się ze specjalistą (psychologiem / seksuologiem)

Leczenie dysforii zależne będzie od jej przyczyny.

Jeżeli dysforia powiązana jest z występującymi zaburzeniami psychicznych czy też chorobą somatyczną, wówczas postępowanie medyczne będzie skupiać się na leczeniu choroby podstawowej (jeśli dysforia jest objawem stanu depresyjnego, wówczas psychiatra może wdrożyć leczenie farmakologiczne lub / oraz terapię psychologiczną).

Jeżeli natomiast przyczyny dysforii wynikają z negatywnych doświadczeń z przeszłości, doznanych traum, wówczas punktem wyjścia może być terapia psychologiczna, która ma za zadanie wesprzeć pacjenta w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami oraz emocjami.